Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας
Το έργο του Σωτήρη Ριζά “Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας” είναι αξιόλογο και αποτελεί μια πολύ σημαντική συνεισφορά στην σύγχρονη ιστοριογραφική βιβλιογραφία. Εξετάζει τη διαμόρφωση της ελληνικής πολιτικής για τη Μικρά Ασία από το 1914, όταν το θέμα ανέκυψε εξαιτίας των διώξεων κατά του ελληνικού στοιχείου από το νεοτουρκικό καθεστώς, έως τη στρατιωτική ήττα του 1922 και την εκρίζωση του Ελληνισμού μετά τη μακραίωνη παρουσία του στις ακτές της Ιωνίας.
Τόσο στο στρατόπεδο του Σουλτάνου και κατόπιν του Μουσταφά Κεμάλ, όσο και σ αυτό της Ελλάδος υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τους αντιβενιζελικούς κατόπιν με κατάληξη στον Δημήτριο Γούναρη, οι δημοσιονομικές και οι στρατιωτικές μεταβλητές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Όμως, ο Σωτήρης Ριζάς οργανώνει την αφήγησή βασιζόμενος σε μια μεθοδολογική παραδοχή που πιστεύουμε πως αναδεικνύει το πλήρες πλαίσιο στο οποίο εξελίσσεται η ελληνική πολιτική: “Η πιο κατάλληλη οπτική για τη διακρίβωση της ελληνικής πολιτικής είναι η εξέτασή της υπό το πρίσμα του Εθνικού Διχασμού, του σχίσματος που προέκυψε ως συνέπεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Η Μικρά Ασία ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία της διαμάχης γύρω από τη σκοπιμότητα της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο αυτό, και επ’ αυτής αναδείχθηκε μια θεμελιώδης διαφορά προσεγγίσεων μεταξύ του Βενιζέλου και του αντιβενιζελισμού. Ο Βενιζέλος ανέδειξε την Ιωνία ως άξονα της επιδίωξης της Μεγάλης Ιδέας, ενώ ο αντιβενιζελισμός υπήρξε επιφυλακτικός, σταθμίζοντας το μέγεθος της στρατιωτικής εμπλοκής, αλλά και τα δημογραφικά και γεωμορφολογικά δεδομένα της Μικράς Ασίας”.
Η καθοριστική καμπή στην Μικρασιατική περιπέτεια είναι η συνέχιση της πολιτικής του Βενιζέλου από τους αντιβενιζελικούς ως τον Γούναρη. Ο αποκλεισμός τους και οι διώξεις από το σύστημα εξουσίας που διαμόρφωσε ο Βενιζέλος ως το 1920 τους επέτρεψε ελάχιστη μόνον από την κρίσιμη στρατιωτική, δημοσιονομική και διπλωματική πληροφόρηση που ήταν καθοριστικής σημασίας για την στάθμιση των επιλογών περί συνέχισης ή αναδίπλωσης της Εντολής (mandate) της Ελλάδος στην Μικρά Ασία. Η επιλογή τους να λάβουν μέρος στις εκλογές που προκήρυξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1920, καθώς και να επαναφέρουν τον Βασιλέα Κωνσταντίνο τον Α’, χωρίς πρώτα να επισκοπήσουν την κατάσταση έχοντας αναλάβει την κυβερνητική εξουσία, είναι κρίσιμα πολιτικά μεγέθη, που αυτο-επιβλήθηκαν ως αυστηροί περιορισμοί στην εσωτερική διαχείριση της πολιτικής.
“Πάντοτε όμως ήταν φανερή η τάση της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας να διαμορφώνει τη στάση της βασιζόμενη περισσότερο στην εικαζόμενη ισχύ των Μεγάλων Δυνάμεων, ιδίως της Βρετανίας, και λιγότερο στις πραγματικές δυνατότητες της χώρας. Αυτό ήταν το καίριο σημείο, και όχι η επάνοδος του Κωνσταντίνου, που οδήγησε στην ήττα των Ελλήνων στη Μικρά Ασία“:
-Στο “Τέλος της Μεγάλης Ιδέας”, ο Σωτήρης Ριζάς ξανασυζητά την ήδη εμβληματικά αρθρωμένη θέση του Μάικλ Λιούελιν Σμιθ με το έργο του “Το Όραμα της Ιωνίας”: οι αντιβενιζελικοί δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για την έντονη και κάθετη αντίδραση που βρήκε και αυξανόμενα βρίσκει ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην εκστρατεία στην Μικρά Ασία από όλους τους Συμμάχους των Ελλήνων (Γάλλους, Ιταλούς, Αμερικάνους), καθώς και από σύσσωμο το επιτελείο των Βρετανών, στρατιωτικό και πολιτικό, πλήν του Πρωθυπουργού Λόυντ Τζώρτζ. Αυτή η πολιτική αντίθεση αντικατοπτρίζεται πλήρως στην Συνθήκη των Σεβρών, που υπογράφουν οι Σύμμαχοι αλλά δεν υπογράφει ο Κεμάλ πεισματικά ως το τέλος. Καθοριστικά καταστροφική είναι η ρητή ανάληψη ολόκληρης της στρατιωτικής και οικονομικής υποχρέωσης να επιβληθεί η Συνθήκη στους Οθωμανούς ή στον Κεμάλ από την Ελλάδα με υπογραφή του Ελευθερίου Βενιζέλου. Παραλαμβάνουν οι αντιβενιζελικοί αγνοώντας την οικτρή δημοσιονομική θέση της χώρας, την στρατηγικά αδιέξοδη επιλογή της εισβολής στην Μικρά Ασία, την αντίθεση όλων και την ανατροπή της στρατιωτικής συσχέτισης ραγδαία υπέρ των Τούρκων του Μουσταφά Κεμάλ, με την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια των Μπολσεβίκων του Λένιν, των Γάλλων και περιστασιακά των Ιταλών.
-Ο Σωτήρης Ριζάς, κάνοντας εξαιρετική χρήση νεωτέρων αρχειακών πηγών για την ιδιαίτερη εμπλοκή των μυστικών υπηρεσιών της Μεγάλης Βρετανίας και του μεγαλεμπόρου όπλων και πράκτορά της Μπάζιλ Ζαχάρωφ στην παροχή χρηματικών πόρων προσωπικώς στον Ελευθέριο Βενιζέλο υπέρ της εισόδου στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και της στρατιωτικής εκστρατείας στην Μικρά Ασία, θέτει το προγραμματικό πλαίσιο για μια γόνιμη ιστοριογραφική έρευνα σε ένα πεδίο που διαχρονικά έθεσε το επιτακτικό ζήτημα της τεκμηρίωσης.
-Στο “Τέλος της Μεγάλης Ιδέας” ο Σωτήρης Ριζάς, κάνοντας χρήση εύρους διαθέσιμων ιστορικών τεκμηρίων, επαναβεβαιώνει την έγκυρη ιστορική άποψη πως η επάνοδος του Βασιλέα Κωνσταντίνου ή η διοίκηση του πολεμικού μετώπου δεν επηρέασε αρνητικά την υφιστάμενη στρατιωτική, δημοσιονομική ή διπλωματική κατάσταση, οι εξαιρετικά κακές δυναμικές της οποίας είχαν ήδη παγιωθεί πολύ πριν ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφασίσει πως ήταν προτιμότερο να παραδώσει την εξουσία σ αυτούς από τους οποίους την στέρησε με βίαιο τρόπο, προκαλώντας τον Εθνικό Διχασμό.
-Η αφήγηση της Μικρασιατικής Εκστρατείας έχει για τον αναγνώστη ένα βέβαιο ορίζοντα: την πικρή Καταστροφή του Ελληνισμού και τις αφηγήσεις που μας στοιχειώνουν συλλογικά. Ο Σωτήρης Ριζάς, όπως και άλλοι αξιόλογοι πριν από αυτόν, αναδεικνύει το μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας για αναδίπλωση της καταστροφικής πολιτικής επιλογής του Ελευθερίου Βενιζέλου: την ανάληψη της διακυβέρνησης από το σχήμα της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης. Ορόσημο αποτελεί η πολύωρη συζήτηση των πολιτικών με τον Ιωάννη Μεταξά και η φορτική άρνησή του να αλλάξει την από μακρού χρόνου και ρητά διατυπωμένη σε ειδικό Υπόμνημα προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο κάθετη αντίθεσή του στην Μικρασιατική Εκστρατεία. Είναι η στιγμή που οι πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά εγκλωβισμένοι Έλληνες μπορούν να επιλέξουν το μικρότερο κακό: την πλήρη και συνολική αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού από την Μικρασία συνοδευόμενη από μια κάποια συμφωνία για την ακεραιότητα της ζωής και της περιουσίας των Ελλήνων της Ανατολής. Την πλήρη και συνολική αποχώρηση, μακριά από κάθε εξίσου καταστροφική και στρατιωτικά παράλογη ιδέα οχύρωσης στην Σμύρνη, όπως προτείνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι προσκείμενοι σ αυτόν στρατιωτικοί. Η βέβαιη καταπάτηση μιας ευκταίας τέτοιας συμφωνίας από τον Οθωμανό Σουλτάνο και την παράλληλη (αλλά de facto) κυβέρνηση του Μουσταφά Κεμάλ, καθώς και η πλήρης διάψευση των πολιτικών προσδοκιών που καλλιέργησε -σε συνέχεια του βενιζελισμού- ο αντιβενιζελισμός στην Ελλάδα, δεν επέτρεψαν στους αντιβενιζελικούς και στον Δημήτριο Γούναρη να κάνουν το μεγάλο πλην αιματηρό και ντροπιαστικό βήμα.
ΠΗΓΗ
ΘΥΜΗΣΟΥ ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ . ΗΡΘΕ Η ΩΡΑ ΝΑ ΠΑΡΕΙΣ ΤΗΝ ΖΩΗ ΣΟΥ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΟΥ
ΑΠΕΙΡΗ ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΑΠΕΙΡΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΣΤΟΝ ΕΝΑΝ, ΤΟΝ ΕΛΛΗΝ, ΤΟΝ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΑΡΤΕΜΗ ΣΩΡΡΑ, ΠΟΥ ΜΕ ΑΠΕΙΡΗ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΕΙΑ ΓΕΙΩΣΕ ΚΑΙ ΧΑΡΑΞΕ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΤΗΣ ΓΑΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΑ ΑΡΤΕΜΗ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΜΕ ΟΛΑ ΤΙΣ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 9 ΕΝ ΝΕΑ ΕΛΛΑΝΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΑΣ ΤΩΝ Α ΑΛΦΑ ΚΑΙ ΤΟΥ Ω ΩΜΕΓΑ.
Η ΕΝΤΥΠΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ Ε.ΣΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου